Każdy obywatel – strażnikiem Konstytucji RP

Już w dniu dzisiejszym 24 sierpnia 2017 roku o godzinie 15:30 rozpocznie się akcja informacyjna „Każdy obywatel – strażnikiem Konstytucji”. Organizatorem akcji jest Platforma Obywatelska RP w Stalowej Woli. Miejscem przeprowadzenia akcji jest plac między Halą Targową, a budynkiem Rzemieślnikiem na ulicy Okulickiego.

Jak pisze stalowowolska PO na swoim profilu Facebooka: Rozdawana będzie Konstytucja RP, a w rozmowach z mieszkańcami będziemy poruszać sprawy podstawowych praw i obowiązków obywatelskich zapisanych w Konstytucji RP. Część egzemplarzy Konstytucji rozdawanej będzie podpisana przez panią Marszałek Sejmu RP Małgorzatę Kidawą Błońską.

„Będziemy informować także o korzyściach dla rozwoju Stalowej Woli płynących z wykorzystania funduszy unijnych, o perspektywach i szansach dla rozwoju Polski i Podkarpacia w związku z przynależnością do UE.”

Konstytucja jest ważna dla każdego z nas bez względu na zajmowane stanowisko, wiek czy światopogląd.

Zasady ogólne Konstytucji  RP, a przede wszystkim:

- zasada godności człowieka

- zasada równości wszystkich obywateli wobec prawa

- zasada sprawiedliwości społecznej

- zasada dobra wspólnego

są fundamentem rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

Wstęp do Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku nakazuje wszystkim dbałość o zachowanie przyrodzonej godności człowieka. W procesie stosowania przepisów Konstytucji zasada ta została rozwinięta w art. 30 Konstytucji. Godność przysługuje każdemu człowiekowi i jest ona nienaruszalna. Nie jest możliwe jakiekolwiek jej różnicowanie i stopniowanie.

Pojęcie godność człowieka odnajdujemy przede wszystkim w filozofii chrześcijańskiej (godność, jako wynik stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boga) oraz w innych systemach filozoficznych. Należy przy tym zwrócić uwagę na  podstawowe elementy zasady godności traktowane powszechnie, w naszym europejskim kręgu cywilizacyjnym, jako konieczne dla utrzymania i realizacji godności ludzkiej. Oto najistotniejsze:

1. Źródłem godności człowieka jest prawo naturalne, a nie prawo stanowione. Godność jest więc nierozerwalnie związana z faktem bycia człowiekiem i musi ona przysługiwać każdemu człowiekowi i to w jednakowym stopniu. Niedopuszczalne jest jakiekolwiek różnicowanie, czy stopniowanie godności zależnie od rasy, narodowości, obywatelstwa, wykształcenia, płci, religii, wyznawanych wartości. W tym sensie zasada godności jest punktem wyjścia dla zasady równości.
2. Istotą godności człowieka jest jego podmiotowość (autonomia), a więc swoboda postępowania zgodnie z własną wolą oraz wewnętrznego samookreślenia i kształtowania otoczenia stosownie do owej autonomii. Oczywiście autonomia jednostki musi uwzględniać autonomię innych ludzi i nie oznacza braku ograniczeń swobody postępowania.

Nawiązanie do zasady godności człowieka zaczęło się już od dawna pojawiać w polskim orzecznictwie sądowym. Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjne m.in. umieszczanie symbolu choroby na zwolnieniu lekarskim – 1998 rok oraz „eksmisję na bruk” – 2001 rok.

Bardzo ważny jest art.32

1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Zasada równości obecna w polskich normach konstytucyjnych, nawiązuje do zapisu z Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku – „Ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi w prawach”.

 Zasada równości oznacza również – w najogólniejszym ujęciu – nakaz jednakowego traktowania podmiotów i sytuacji podobnych lub identycznych.

1. W pewnych sytuacjach prawo może stwarzać pewne przywileje dla grup o słabszej pozycji społecznej, np. kobietom w celu wyrównywania istniejących nierówności w społeczeństwie. Jest to tzw. dyskryminacja pozytywna lub uprzywilejowanie wyrównawcze.
2. Zasada równości nie ma charakteru bezwzględnego, a więc w niektórych sytuacjach pozwala na różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów podobnych. Musi to być jednak wyraźnie uzasadnione (usprawiedliwione). Jeżeli takiego uzasadnienia brakuje, to zróżnicowanie nabiera charakteru dyskryminacji lub uprzywilejowania i staje się sprzeczne z art. 32 ust. 2 Konstytucji.
3. Zasada równości musi pozostawać w ścisłym związku z zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażonej w art. 2 Konstytucji.
4. Zasada równości ma charakter uniwersalny, bo odnosi się do wszelkich dziedzin funkcjonowania społeczeństwa tj. życia społecznego, politycznego i gospodarczego oraz do wszelkich zróżnicowań wprowadzanych przez prawo – art. 32 ust. 2 wprowadza zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny.

To tylko niektóre aspekty prawne wynikające z Konstytucji RP, która mówi również o naszym prawie do opieki lekarskiej,  do bezpłatnej edukacji, o zabezpieczeniu minimum socjalnego (nikt nie może być bezdomnym z przyczyn materialnych).

Przestrzegania zasad konstytucyjnych przez instytucje publiczne, przez obywateli mają pilnować sądy, a każdy obywatel ma prawo (po wyczerpaniu ścieżki sądowej)zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego jeżeli uzna , że jego prawa konstytucyjne są łamane, a wyroki sądowe tego nie uwzględniają. Orzeczenie Trybunału jest ostateczne i staje się wykładnią dla orzecznictwa sądowego.

Znajomość Konstytucji to świadomość swoich praw i obowiązków, to stanie na straży państwa prawa, państwa sprawiedliwego i demokratycznego.

 (Do opracowania posłużył m.in. tekst M. Talarczyk „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”)

Autor: Renata Butryn, Małgorzata Czwarno